خرید اولین گرم طلا اگرچه تصمیمی هوشمندانه است، اما بدون شناخت چند مفهوم پایه می‌تواند به پرداخت هزینه‌های اضافی منجر شود. این راهنما، ۵ مفهوم ضروری و یک فرمول شفاف برای محاسبه قیمت نهایی ارائه می‌کند تا معامله‌ای منصفانه و قابل‌دفاع انجام دهید.
واحدهای وزن طلا: مثقال، گرم و سوت
در بازار ایران وزن طلا معمولاً با گرم و مثقال اعلام می‌شود. هر ۱ مثقال طلا = ۴.۶۰۸ گرم. هر ۱ گرم = ۱۰۰۰ سوت (سوت ≈ میلی‌گرم).
چرا مهم است؟ قیمت‌گذاری و صدور فاکتور بر اساس وزن دقیق انجام می‌شود. عدم درک نسبت‌ها باعث خطای ذهنی در ارزش‌گذاری می‌شود.
نکته کاربردی: هنگام خرید، وزن قطعه را روی ترازو ببینید و وزن درج‌شده در فاکتور باید با عدد ترازو همخوانی داشته باشد.
عیار طلا چیست و کدام مناسب‌تر است؟
عیار نشان‌دهنده درصد خلوص طلاست. ۲۴ عیار ≈ طلای خالص (۹۹۹)، ۱۸ عیار = ۷۵۰ (۷۵٪ طلا). در ایران برای زیورآلات، ۱۸ عیار رایج است.
چرا مهم است؟ قیمت پایه مستقیماً با عیار تغییر می‌کند؛ مقایسه قیمت بدون توجه به عیار اشتباه است.
نکته کاربردی: برای استفاده روزمره، ۱۸ عیار تعادل خوبی بین استحکام و ارزش دارد. برای سرمایه‌گذاری، شمش/آبشده عیار بالاتر رایج است.
اجرت ساخت طلا و تفاوت آن با حق ضرب
اجرت، دستمزد ساخت و طراحی زیورآلات است که علاوه بر ارزش طلای خام دریافت می‌شود. این هزینه هنگام فروش معمولاً به طور کامل بازنمی‌گردد.
تفاوت با سکه/شمش: سکه بانکی اجرت ساخت ندارد اما «حباب» دارد. شمش و طلای آبشده اجرت بسیار پایین‌تری از زیورآلات دارند، اما ممکن است کارمزد اندکی داشته باشند.
نکته کاربردی: اگر هدف صرفاً سرمایه‌گذاری است، زیورآلات پر‌اجرت انتخاب اقتصادی نیستند.
قیمت روز طلا (قیمت تابلو) و نحوه استفاده از آن
قیمت روز هر گرم طلای ۱۸ عیار توسط مراجع رسمی صنفی اعلام می‌شود و مبنای محاسبات در طلافروشی است.
چرا مهم است؟ این عدد مرجع شما برای سنجش منصفانه‌بودن قیمت پیشنهادی است.
نکته کاربردی: قبل از ورود به مغازه، قیمت روز «گرم ۱۸ عیار» و «مثقال طلا» را از منبع معتبر چک کنید و در فاکتور همان روز درج شود.
اونس جهانی طلا و اثرش بر قیمت داخل
اونس (ounce) واحد استاندارد جهانی طلاست؛ هر اونس = ۳۱.۱۰۳ گرم طلای ۲۴ عیار. قیمت اونس به دلار تعیین می‌شود.
چرا مهم است؟ قیمت داخل ایران از اونس جهانی و نرخ ارز تأثیر می‌گیرد؛ صرفاً به دلار یا بازار داخلی محدود نیست.
نکته کاربردی: برای خریدهای مبلغ‌بالا، روند اونس و نرخ ارز را همزمان رصد کنید.
فرمول محاسبه قیمت نهایی طلا + مثال عددی
فرمول کلی (طبق قانون فعلی ایران)
- ارزش طلای خام = وزن (گرم) × قیمت روز هر گرم ۱۸ عیار
- اجرت ساخت = اجرت هر گرم × وزن
- سود فروشنده = درصد سود × (ارزش طلای خام + اجرت)
- مالیات = نرخ مالیات × (اجرت + سود)
- قیمت نهایی قابل پرداخت = ارزش طلای خام + اجرت + سود + مالیات
توضیح مهم: طبق قانون جدید مالیات بر ارزش افزوده در حوزه طلا، مالیات فقط بر «اجرت + سود» محاسبه می‌شود، نه بر ارزش طلای خام. نرخ را طبق آخرین ابلاغیه سال جاری از منبع رسمی بررسی کنید.
مثال فرضی (ارقام صرفاً آموزشی):
- وزن: ۲ گرم، عیار: ۱۸
- قیمت روز ۱۸ عیار: ۳,۰۰۰,۰۰۰ تومان
- اجرت هر گرم: ۲۰۰,۰۰۰ تومان
- سود فروشنده: ۷٪ از (ارزش طلای خام + اجرت)
- نرخ مالیات ۹٪ از (اجرت + سود)
محاسبه:
- ارزش طلای خام = ۲ × ۳,۰۰۰,۰۰۰ = ۶,۰۰۰,۰۰۰
- اجرت = ۲ × ۲۰۰,۰۰۰ = ۴۰۰,۰۰۰
- سود = ۷٪ × (۶,۰۰۰,۰۰۰ + ۴۰۰,۰۰۰) = ۴۴۸,۰۰۰
- مالیات = ۹٪ × (۴۰۰,۰۰۰ + ۴۴۸,۰۰۰) = ۷۶,۳۲۰
- قیمت نهایی = ۶,۰۰۰,۰۰۰ + ۴۰۰,۰۰۰ + ۴۴۸,۰۰۰ + ۷۶,۳۲۰ = ۶,۹۲۴,۳۲۰ تومان
نکته کاربردی: فاکتور باید این اجزاء را تفکیک کند. هر مبلغ نامشخص = پرریسک.
اشتباهات رایج خریداران اولین تجربه خرید
- مقایسه قیمت بدون توجه به عیار و اجرت
- نداشتن فاکتور رسمی با جزئیات (وزن، عیار، اجرت، مالیات، مهر و امضا)
- خرید زیورآلات پرکار با اجرت بالا برای هدف سرمایه‌گذاری
- بی‌توجهی به تطابق وزن ترازو با فاکتور
- توجه نکردن به سیاست مرجوعی/تعویض فروشنده
سوالات پرتکرار
- آیا سکه ارزان‌تر از زیورآلات است؟ از نظر اجرت ساخت بله؛ اما حباب سکه می‌تواند قیمت را بالاتر از ارزش ذاتی کند.
- طلای دست دوم بخریم؟ اجرت ندارد یا خیلی کم است، اما حتماً از فروشنده معتبر با فاکتور خرید کنید تا ریسک کم‌عیاری/تعمیری بودن کاهش یابد.
- بهترین عیار برای استفاده روزمره؟ ۱۸ عیار تعادل خوبی بین دوام و ارزش دارد.
- مثقال طلا چند گرم است؟ ۴.۶۰۸ گرم.
جمع‌بندی
با شناخت وزن/عیار، تفکیک اجرت و سود، قیمت روز و نقش اونس، می‌توانید قیمت نهایی را خودتان برآورد و از پرداخت‌های اضافه جلوگیری کنید. اگر می‌خواهید قبل از خرید عدد دقیق بگیرید، از زرژن استعلام لحظه‌ای قیمت ۱۸ عیار و محاسبه خودکار قیمت با تفکیک اجزا را بگیرید.